تغذیه مناسب ضد سنگ کلیه
سنگ کلیه یکی از بیماری های شایع است که افراد مختلفی از جمله در استان خراسان شمالی به آن مبتلا هستند و مشکلاتی را برای آن ها ایجاد کرده است. البته با یک سری نکات می توان از ابتلا به سنگ کلیه پیشگیری کرد. سنگ کلیه به دلیل رسوب نمک و مواد معدنی در کلیه ایجاد می شود. شیوع این بیماری در مردان بیشتر از زنان است و غالباً در سنین 30 تا 50 سالگی بیشتر دیده می شود. این بیماری می‌تواند سبب درد شدید در پهلو، تهوع، ادرارخونی و در نهایت اختلال در عملکرد کلیه شود. از عوامل ایجاد کننده سنگ کلیه می توان به مصرف ناکافی مایعات، رژیم غذایی، سابقه خانوادگی سنگ کلیه، چاقی و برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، پرکاری پاراتیروئید یا عفونت‌های مزمن ادراری اشاره کرد. به گزارش دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، انواع سنگ کلیه شامل سنگ های کلسیمی، اسید اوریکی، استروویتی یا سیستینی هستند که در این بین سنگ های کلسیمی به خصوص کلسیم اگزالات شیوع بیشتری دارند. با پیروی از رژیم غذایی مناسب می‌توان از تشکیل سنگ‌های جدید کلیه جلوگیری کرد یا احتمال عود آن را کاهش داد.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای پیشگیری و مدیریت سنگ کلیه به این شرح است:
مصرف فراوان مایعات: نوشیدن آب به رقیق شدن مواد سنگ ساز کمک می کند و احتمال تشکیل سنگ را کاهش می دهد. روزانه حداقل 2 تا 2.5 لیتر یا 10 فنجان مایعات بنوشید تا رنگ ادرار کم رنگ یا سفید رنگ شود. حداقل نیمی از این مایعات باید شامل آب باشد. برای نوشیدن مقدار کافی مایعات باید در هر وعده غذایی در فواصل وعده های غذایی، در زمان خواب و نصف شب زمانی که برای دفع ادار از خواب بیدار می شوید، یک لیوان مایعات(ترجیحاً آب) مصرف کنید. مصرف مایعات بیشتر، به میزان 3 لیتر در روز برای جبران تعریق زیاد ناشی از ورزش شدید یا محیط بیش از حد گرم یا خشک ضروری است.
محدود کردن مصرف نمک: نمک از طریق افزایش میزان کلسیم ادرار موجب افزایش احتمال تشکیل سنگ کلیه می شود.
نکاتی برای کاهش مصرف نمک:
پرهیز از مصرف غذاهای فراوری شده(مانند سوسیس و کالباس)، غذاهای کنسروی، تنقلات شور و پر نمک(مانند چیپس و پفک).
خودداری از گذاشتن نمکدان در سفره یا میز غذا.
بهبود طعم غذا با استفاده از سبزی های تازه و معطر، لیموترش و سایر ادویه ها مانند زنجبیل و پودر سیر به جای نمک.
محدود کردن مصرف غذاهای شور مثل آجیل شور، خیارشور و کلم شور.
توجه به برچسب مواد غذایی در هنگام خرید و انتخاب مواد غذایی با کمترین میزان نمک.
پرهیز از مصرف مواد غذایی حاوی اگزالات زیاد. برخی از میوه ها و سبزیجات حاوی مقادیر زیادی اگزالات هستند که از طریق افزایش اگزالات ادرار می توانند سبب تشکیل سنگ های کلسیم اگزالات شوند. مواد غذایی حاوی اگزالات بالا شامل سنجد، اسفناج، چغندر، بادمجان، سیب زمینی، کرفس و تره فرنگی؛ آجیل و کره بادام زمینی؛ چای سیاه غلیظ؛ شکلات و کاکائو؛
سبوس گندم و جوانه گندم؛ توت ها (به عنوان مثال توت فرنگی و شاه توت) و انجیر خشک و سویا سس.
مصرف کافی کلسیم در رژیم غذایی: برخلاف تصور عموم، حذف کامل کلسیم از رژیم غذایی تنها مفید نیست، بلکه ریسک تشکیل سنگ را افزایش می دهد. کلسیم به اگزالات موجود در وعده های غذایی متصل می شود و از تشکیل سنگ های اگزالاتی جلوگیری می کند. بنابراین سعی کنید در کنار همه وعده های غذایی از منابع حاوی کلسیم مانند لبنیات کم چرب و کم نمک(مانند شیر، ماست و پنیر) استفاده کنید.
از مصرف مکمل‌های کلسیم بدون تجویز پزشک یا متخصص تغذیه خودداری کنید.
محدود کردن مصرف پروتئین حیوانی: رژیم‌های غذایی غنی از گوشت قرمز، مرغ و ماهی با افزایش میزان اسید اوریک ادرار و کاهش PH ادرار، احتمال تشکیل سنگ کلیه به خصوص سنگ های اسید اوریکی را افزایش می دهد. مصرف متعادل پروتئین حیوانی و جایگزینی بخشی از آن با پروتئین گیاهی(مانند حبوبات) توصیه می‌شود.
مصرف کافی میوه و سبزیجات: این مواد غذایی منبع خوبی از پتاسیم، سیترات، منیزیم و فیبر هستند که می تواند به کاهش خطر تشکیل سنگ کلیه کمک کند به خصوص مرکبات و لیموترش به دلیل داشتن مقادیر بالای سیترات مانع از تشکیل سنگ های کلسیمی می شوند.
پرهیز از مصرف مکمل های حاوی ویتامین C با دُز بالا: دُزهای بالای ویتامین C می تواند باعث افزایش اگزالات ادرار شود.
به گفته یک پزشک متخصص اورولوژی، ژنتیک، محل و سبک زندگی، مصرف فست فودها و غذاهای پرکالری، استفاده زیاد از گوشت قرمز و مصرف داروهای فشارخون و نقرس از عوامل مؤثر در بروز سنگ های کلیوی است. برخی از بیماری های زمینه ای و عفونت های ادراری در ایجاد سنگ های کلیوی تأثیرگذار است. سنگ های کلیوی ممکن است تا زمانی که داخل کلیه باشند و ایجاد انسداد نکرده باشند، علامتی نداشته باشند و به طور معمول زمانی سنگ ها درد ایجاد می کنند که به سیستم ادراری وارد شده باشند. شدت دردهای ناشی از سنگ های کلیوی بسیار زیاد بوده و بر اساس محل قرار گرفتن سنگ ممکن است به قسمت های دیگر بدن انتشار یابد. درد پهلو و قسمت تحتانی شکم، تهوع و استفراغ از علایم و نشانه های بروز سنگ های کلیوی است. در این میان، مصرف مایعات فراوان در حدی که روزانه 2 تا 3 لیتر دفع ادرار داشته باشید برای بهبود عملکرد کلیه ها و پیشگیری از ابتلا به سنگ های کلیوی ضروری است.